Een pandemie achter de rug, een oorlog op het Europese continent en nu ook oorlog in het Midden Oosten met directe impact voor de internationale scheepvaart in de Rode Zee. Het zijn uitdagende tijden. Tegelijkertijd heeft de EU met het Fit For 55-pakket laten zien de omslag naar een duurzame economie voort te zetten. De internationale ontwikkelingen vereisen een breder en krachtige Europees antwoord.

De Nederlandse reders in de zeevaart staan achter de transitie. Hiervoor is het wel nodig om bedrijven te belonen die de internationale concurrentiekracht duurzaam versterken. Dan gaat het om klimaat en milieu, arbeidsomstandigheden en verdienmodellen.

Er kan nog wel een tandje bij als het gaat om industriebeleid. En protectionistische maatregelen kennen een keerzijde die contraproductief kan uitpakken voor maritieme ondernemers.

Versterk de kracht van de Europese Unie door kansen te benutten die maritieme ondernemers aanreiken, waaronder: investeer in de modal shift naar water, bescherm de vitale functie van de Europese maritieme infrastructuur en faciliteer ondernemers in Europa om zelf te investeren in innovatie en groei.

Illustratie: Nederlandse positie in de Europese zeevaart, geordend naar EER-vestigingsland van de scheepsmanager 

De grote uitdagingen van nu, zoals de energietransitie, verdienen oplossingen die duurzaam zijn. Daarbij staat het realiseren van een stabiele economie centraal, met duurzaamheid in brede zin als kernwaarde. De zeevaart vervult een sleutelrol in het oplossen van complexe vraagstukken die maatschappelijk van groot belang zijn.

Denk bijvoorbeeld aan een flexibele arbeidsmarkt voor het bemannen van de Europese vloot, de modal shift van het goederenvervoer van land naar water of het aanleggen van vitale infrastructuur op de zeebodem. De KVNR pleit daarom voor een sterke zeescheepvaart als motor van een stabiele en open EU. Met één schip kun je simpelweg veel betekenen, bijvoorbeeld:

Door de politieke machtsverschuivingen wereldwijd is het niet alleen van belang te beschikken over een goede maritieme infrastructuur, zoals hierboven aangestipt, maar ook om deze goed te beschermen. Het gaat dan niet alleen over energieinstallaties, maar ook over bijv. onderwaterinfrastructuur voor datakabels. De commerciële scheepvaart speelt daarmee een onmisbare rol in de veiligheid en autonomie van Europa.

De EU heeft een geavanceerd vervoers- en energienetwerk nodig dat slim gebruik maakt van de beschikbare ruimte. In de Europese wateren zijn nog lang niet alle kansen benut om de beperkte ruimte voor wegen en spoor op het land te ontzien.

Ook vanuit de klimaatuitdaging is zeescheepvaart een verstandige keuze. Vervoer over water is (nu al) de minst vervuilende wijze van transport voor grote volumes.

Illustratie: Posities van zeeschepen van KVNR-leden in Europese wateren (januari 2024) 

Het opschalen van beschikbaarheid van schone energiedragers (nieuwe, schone brandstoffen) is hard nodig. Om te beschikken over de benodigde schone energiedragers, kan de EU niet zonder internationale handelsafspraken. Bij de benodigde innovaties horen ook oplossingen die het verbruik van brandstoffen terugdringen (efficiëntie) evenals de slag naar Europese standaardisatie voor het aanbieden van walstroom voor lage vermogens. De overheid heeft bovendien een aanjaagfunctie om investeringen in ontwikkeling en opschaling van innovatieve technologieën te bevorderen.

De zeevaart maakt onderdeel uit van een breed en divers maritiem ecosysteem. Zeevarenden nemen ervaring en maritieme kennis mee wanneer ze van boord gaan en hun loopbaan voortzetten bij bijvoorbeeld de walorganisatie van een rederij, een scheepsbouwer, een zeevaartschool, een maritiem onderzoeksbureau of de overheid. Een sterke duurzame zeevaart heeft kundige mensen nodig die een maritieme loopbaan ambiëren en beschikken over de vaardigheden van de toekomst. Europese middelen voor (om)scholing van bestaande werknemers en inclusieve werving van nieuw talent zijn essentieel voor het succes van deze transitie.

Het benutten van kansen voor de economie kan alleen met een Europees integraal plan voor scheepvaartroutes, windparken en andere offshore infrastructuur. Nu in toenemende mate activiteiten plaatsvinden in de mariene ruimte, zoals de Noordzee, is samenwerking en afstemming een vereiste voor een veilige ruimtelijke indeling. Daarbij denken we aan beschikbaarheid van scheepvaartroutes, windparken en andere offshore infrastructuur.

Mondiale afspraken en wet- en regelgeving zorgen nu al voor bestendigheid van sociale afspraken en een steeds veilig en schoner wordende sector. Zulke afspraken vormen het fundament voor een wereldwijd gelijk speelveld voor de internationale scheepvaart. Bij de totstandkoming van Europees beleid voor de zeevaart dient daarom altijd rekening te worden gehouden met het mondiale karakter van de bedrijfstak.

Illustratie: Wereldhandelsvloot van 68.039 zeeschepen, geordend naar aantal schepen o.b.v. scheepsmanager

Tegelijkertijd is de Europese Unie ambitieus in het reduceren van de uitstoot van schadelijke broeikasgassen. Ambities die ook door de industrie worden uitgedragen. Elke dag worden daarin concrete stappen gezet. Zeeschepen zijn tussen 2008 en 2018 al 21 tot 29 procent efficiënter gaan varen, zo blijkt uit de IMO 4th Greenhouse Gas Study uit 2020. En er moet meer gebeuren. Tegelijkertijd vraagt dit flinke investeringen voor nieuwbouw én in de bestaande vloot (retrofitting). Toegang tot private en publieke financiering én innovatieregelingen voor zowel kleine als grote reders zijn randvoorwaardelijk voor het realiseren van duurzame zeeschepen. Dit heeft betrekking op nieuwbouwschepen én het ombouwen van bestaande schepen.

Onderstaande grafiek 3 geeft weer hoeveel scheepsbrandstoffen in de afgelopen vijf jaar alleen al in de Haven van Rotterdam zijn verkocht. LNG is in het overzicht als fossiele brandstof afzonderlijk weergegeven wegens de uitzonderlijke klimaatprestaties t.o.v. andere fossiele brandstoffen. De energiedichtheid van alternatieve brandstoffen ligt overigens dermate lager dan fossiele brandstoffen, wat betekent dat nog veel werk moet worden verzet.

Illustratie: Overzicht verkochte scheepsbunkers per type brandstof in de Rotterdamse haven